Beste lezer,
Vol verwachting begon ik deze kerstvakantie in het boek Veen, dras, moeras van Annie Proulxs. Ik kende haar boek Shipping News, in Nederland uitgegeven onder de naam Scheepsberichten. Ik ontdekte bij het schrijven van deze blog dat zij ook de schrijfster was van het verhaal Brokeback Mountains waarnaar de bekend film is gemaakt. Shipping News, dat speelt op New Foundland, herinnerde ik me door mooie tekeningen van het landschap en de worsteling van mensen daarin vooral met zichzelf, maar ook in de niet makkelijke leefomstandigheden.
Veen, dras en moeras is Annie Proulxs zoektocht naar het wereldwijd verdwijnen van veengebieden. Veengebieden blijken grote binders van koolstof en verschaffers van biodiversiteit. Niet zo sterk als de tropische regenwouden met hun onvoorstelbare levensrijkdom en omzetting van CO2 maar toch belangrijk.
Het tropisch regenwoud wordt nog steeds beetje bij beetje opgerold. In Nederland vinden velen het onvoorstelbaar dat de ontginners van de regenwouden niet begrijpen dat ze daarmee hun eigen leven, het wereldwijde leven en de biodiversiteit aantasten. Maar in de streken met een gematigder klimaat zijn de meeste veengebieden door de ontginningen verdwenen. Een vergelijkbaar verlies als het verdwijnen van het tropische regenwoud zou zijn.
Ik moest het boek toch even wegleggen (en heb ik het daarom nog niet uit). Het was wel confronterend dat vóórdat de ontginningen van het regenwoud nog maar begonnen waren, in grote delen van Europa de veengebieden al waren verdwenen. Met uiteindelijk het verlies van robuuste biodiversiteit. Ik herinnerde mij dat mijn opa, een boerenzoon uit Ureterp, verdrietig was over de steeds verder reikende ontginningen en ruilverkavelingen waarin ook nog een stukje veen dat hij met zijn broer bezat, verdween.
In onze streken damde in 1122 bisschop Godebald als een heuse projectontwikkelaar de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede af. De wetlands tussen Utrecht en Wijk bij Duurstede kwamen zo open te liggen voor ontginning. Brandstof en eten voor de groeiende stad en de pachtopbrengsten voor hem als bisschop. Overigens niet zonder tumult.
Het regelmatige ontginningenlandschap ten zuiden van Zeist in de 11e eeuw is vanuit het klooster Oostbroek ontstaan. De opstrekkende verkaveling van de cope-ontginningen is overal in het Kromme Rijngebied nog herkenbaar aanwezig. Zelfs de opvallende situering van flats in Nijenheim langs de Zeister Grift is hierop terug te voeren. Een belangrijk cultuurhistorisch gegeven. Maar de prijs was het verlies van de wetlands langs de Kromme Rijn. Ik viel wel een beetje van mijn geloof. Alhoewel zonder vermesting, verdroging en bestrijdingsmiddelen de ecologische waarde van deze agrarische ontginningen tot het eind van de vorige eeuw ook groot was.
De parallellen met vandaag treffen me. Nieuwe groeiplannen van de metropool Utrecht leggen druk op het landelijk gebied. Een nieuwe woonkern tussen Driebergen, Odijk en Zeist bij het station Driebergen-Zeist voor het opvangen de economische groei van de metropoolregio Utrecht. De economische groei van Utrecht leidt tot een even grote woningvraag als het oplossen van het woningtekort. Want zonder groei hebben we hier een sterfte-overschot en komen er veel woningen vrij. Rondom het stationsgebied Driebergen-Zeist zijn de ecologische waarden en potenties groot. Meer bewoners hier betekent dat veel van de ecologische waarden en potenties worden aangetast door de drukte die een groot woongebied onvermijdelijk met zich mee brengt. Blijkbaar lukt het ons nog steeds niet om in harmonie met de natuur te leven en grenzen in acht in te nemen. Om onze welvaart in overeenstemming te brengen met het andere leven op deze wereld. Iets waar we als mensheid zelf ook bij gebaat zijn.
Ik hoop dat we die grens wel gaan trekken in de metropoolregio Utrecht. Niet de economische groei als uitgangspunt maar de balans met onze mooie en rijke omgeving.
Tekst: Ernest Schuler
Beeld: Kromme Rijncorridor
Over deze column
Tussen Utrecht, De Bilt, Zeist, Bunnik en Odijk en Driebergen ligt een versnipperd en onbekend buitengebied. De adviesgroep Kromme Rijncorridor zet zich in voor een integrale aanpak van biodiversiteit, klimaat, landbouw en recreatie in dit gebied. Wil je meer weten over de Werkgroep Kromme Rijncorridor? Neem dan een kijkje op deze pagina.